Tekenen op de computer

Met de opkomst van de PC in de negentiger jaren, en niet te vergeten internet, zag ik samen met mijn collega’s al snel mogelijkheden voor ons onderwijs met deze nieuwe ontwikkelingen. Terwijl we successen boekten met de ThinkQuestwedstrijden, ontwikkelde ik  al vanaf 1996 samen met Kees Lauwen en Arno Roks die toen nog allebei in de sectie tekenen zaten voordat ze helemaal op de techniektour gingen, een serie lesopdrachten waarmee je ook klassikaal op de computer kon tekenen.

Voor die lessen diende je echter wel een computerlokaal te reserveren omdat we in de tekenlokalen toen nog niet genoeg computers hadden staan om met een hele klas  te kunnen werken.

Er kwamen praktische tekenopdrachten waarbij de specifieke kenmerken van de computer de nadruk kregen. We gebruikten daarvoor Disk-it, een uitgeklede versie van de grafische editor van Word Perfect ( de eerste versies van Paintshop en Photoshop waren toen nog louter bestemd voor professionals, en Corel Draw, waar we ook mee experimenteerden, was toen erg duur qua licenties voor een hele klas) . In onderstaande presentatie vind je een aantal voorbeelden van die specifieke lesopdrachten.

Maar niet alleen de tekensectie had de computer ontdekt. Ook onze collega’s muziek, techniek, moderne vreemde talen,wis- en aardrijkskunde, maatschappijleer en levensbeschouwing integreerden al vroeg de computer in het KSE-onderwijs. Stuwende en coördinerende kracht daarbij was collega Jan Zengerink. Onder zijn bezielende leiding schopte de KSE het tot ICT-voorhoedeschool en werden onze vorderingen gemonitord door inspecteurs Ferry de Rijcke  en Bert Jaap van Oel  die in twee rondes schoolportretten de ontwikkelingen op de KSE en andere ICT-voorbeeldscholen vastlegden.

Daarbij werden ook tekenlessen bezocht en inspecteur Bert Jaap bezocht en beschreef één van mijn lessen tekenen op de computer voor een brugklas.

Uit ‘ICT Schoolportretten’ (Een uitgave van OCenW, voorjaar 2001):  Kunstvakken:  “De leraar Tekenen brengt ict in zijn lessen als nieuwe dimensie van ontwerpen en vormgeven. Hij gebruikt de computer bijvoorbeeld om te laten zien hoe een tekening tot stand komt. In de brugklas komen compositie, perspectief, lijnen en kleuren aan de orde door ermee te werken op papier en op de computer. In de later leerjaren wordt die aanpak volgehouden. Steeds wordt afgewisseld. Er zijn prachtige voorbeelden van door leerlingen gemaakt werk (stadsgezichten, postzegels, eerste-dags enveloppen) waarbij de wederzijdse inspiratie door verschillende werkvormen te zien is. Structuur van materialen van een tekening of collage wordt vervolgens bijvoorbeeld virtueel vormgegeven, tekeningen worden ingescand en bewerkt.

We wonen een tekenles bij. De les is een vervolg op een eerdere, waarbij de leerlingen met behulp van een tekenprogramma een stadsgezicht hebben gemaakt. Voor het tekenen gebruiken de leerlingen een eenvoudige grafische editor uit WP Works. Volgens de docent makkelijk in gebruik: “Het is een oud programma dus hartstikke simpel.” Dat geldt niet voor de whizzkids die blindelings met Windows commando’s omgaan: het programma heeft een geheel eigen menustructuur.

Na enige gewenning vinden de meeste leerlingen het een makkelijker programma dan bijvoorbeeld Paint. Het programma is object-georiënteerd, waardoor voorwerpen kunnen worden geselecteerd, verwijderd en gekopieerd. Het onderwerp van vandaag is pointillisme. Eerst wordt met behulp van de beamer klassikaal een aantal achtergronden van pointillisme besproken, verduidelijkt met plaatjes van voorbeelden. Ook laat de docent zien hoe het resultaat van het werken met de computer er uit zou kunnen zien. Opnieuw wordt een stadsgezicht gemaakt, dit maal in kleur. De docent laat bewust zoeken naar overeenkomsten in werkwijze tussen het maken van een ‘analoge’ tekening en een digitale.

 

 

Zo komen de leerlingen erachter dat je in beide gevallen van achtergrond naar voorgrond gewerkt, dat je werkt met lichte en donkere tinten om diepte te creëren en dat je kunt variëren in de omtrek van voorwerpen. Zo komen aspecten als rastervulling, lijndikte en het ordenen van lagen in je tekening op een logische wijze aan de orde en leren de leerlingen niet alleen de principes van pointillisme, maar ook de basisbegrippen van een object-georiënteerd tekenprogramma.

Na de uitleg werken enkele leerlingen aan de opdracht van de vorige les (het stadsgezicht) en enkele beginnen al aan de nieuwe tekening. Hoewel de docent al voorbeeldtekeningen heeft laten zien, geven de leerlingen aan hun tekening toch elk een geheel eigen invulling. Dikke bomen, dunne bomen, gebruik van vulpatronen tot complete nerfstructuren die geduldig in de stam worden getekend. De docent loopt ondertussen als troubleshooter door de klas, want niet iedereen weet nog even goed hoe alles ook al weer ging.

De problemen variëren daarbij van de oude tekening niet meer kunnen vinden tot het maar niet tot tevredenheid kunnen tekenen van een boom: “ja, de hele boom in één keer weghalen is een beetje lastig”, “ik wil hier nog een paar raampjes”, “hoe doe jij dat met die kromme lijntjes?” Tijdens een tweede uitleg wordt weer telkens teruggegrepen op de vetkrijttekening die de leerlingen al hebben gemaakt. Door handig gebruik van ellipsen met rastervulling ontstaat al snel een overtuigende pointillistische boom. “Kijk, daar valt niet tegenop te stippelen natuurlijk”, aldus de docent die in korte tijd een mooi plaatje heeft geconstrueerd.

De leerlingen hebben wat meer tijd nodig, maar vinden het wel leuk om naast een vetkrijttekening ook achter de pc te werken: “Ik kan eigenlijk helemaal niet tekenen, maar hiermee kan ik toch een mooie tekening maken”, wordt ons door een leerlinge toevertrouwd. Voor we het weten is de les alweer voorbij, wat de gedachte oproept dat je eigenlijk een blokuur nodig hebt als je de pc op deze constructieve manier in de tekenles in wilt zetten.”

Met redelijk grote zekerheid durf ik te zeggen dat we op de KSE als eersten klassikale lessen tekenen op de computer draaiden! Tenslotte vind je hieronder hoe in de tweede klassen hierop werd doorgegaan met de opdracht ‘flipperkast’ en hoe op het einde van de (toenmalige) basisvorming in de derde klas een wat ingewikkelder werkstuk met als onderwerp ‘weerspiegeling in de gracht’ in elkaar stak: met kopiëren, plakken, vervagen en tekenen kon vanuit de achtergrond werkend aldus een mooi stadsgezicht opgebouwd worden.

In 2003 kwam de inspectie nog een keertje kijken hoe de voortgang was. Ook daar werd een uitgebreid rapport over geschreven. Inspecteur Ferry de Rijcke zal later, terugkijkend op de bezoeken aan de ICT-voorhoedescholen een interview in het blad Infoworld geven. Hij blikt als volgt terug op o.a. de tekenlessen die hij op de KSE bijgewoond heeft en de andere activiteiten die hij heeft zien ontplooien:

De Onderwijsinspectie heeft een rapport geschreven over zeven scholen in het voortgezet onderwijs en een lerarenopleiding, die actief bezig zijn met ICTmiddelen. Volgens inspecteur De Rijcke is de katholieke scholengemeenschap in Etten Leur de meest vooruitstrevende school in Nederland: “Ze zetten ICT intensief in bij steeds meer vakken,: talen, kunstvakken, techniek, aardrijkskunde, maatschappijleer, levensbeschouwelijke vorming en wiskunde:’   De leraar tekenen gebruikt de computer om te laten zien hoe een tekening tot stand komt. In de brugklas komen compositie, perspectief, lijnen en kleuren aan de orde. In de latere jaren wordt die aanpak volgehouden. Er zijn prachtige voorbeelden van door leerlingen gemaakt werk, die zijn ingescand en verder bewerkt.

Gevorderde leerlingen maken video-presentaties of interactieve websites die films, grafisch werk, muziek en foto’s tot een fascinerend geheel combineren. De school neemt actief deel aan ThinkQuest en heeft een aantal successen geboekt met sites als Power to the imagination en Van Gogh at Etten. De Van Gogh-site heeft in maart bij de internationale ThinkQuest-finale in Genève de eerste prijs gewonnen.

Wat in 2002 van toepassing was, is op dit moment (november 2013) nog steeds van toepassing! Lees maar hier!