Tekenopdrachten in theorietoetsen

Als bij tekenen/kunst  praktijk(tekenen, schilderen, beeldbewerking, filmen)  en theorie (kunstgeschiedenis, kunstbeschouwing, kennis van de beeldaspecten, etc.) hand in hand gaan bij een opdracht  en de leerling aldus in staat is de verbanden te ontdekken tussen wat hij maakt en wat in het verleden anderen, kunstenaars, gemaakt hebben, is er, denk ik, sprake van een optimale opdracht.

Dit soort opdrachten zijn in mijn blog o.a. al verschillende  keren (o.a. hier, hier, hier en hier) aan de orde gekomen. In de loop der jaren heb ik samen met mijn collega’s tevens geprobeerd in eindtoetsen en schoolexamens het verband te leggen tussen deze twee aspecten van het vak: behalve de traditionele vragenblokken n.a.v. reproducties, geluidsfragmenten of filmpjes, kwamen er in de toetsen ook ‘doe-opdrachten’, vaak gerelateerd aan de praktijkopdracht die de leerlingen in de periode voorafgaande aan de toets, onder handen hadden gehad.

Hier vind je bij voorbeeld een schoolexamentoets BV3 voor Havo  5 met als thema ‘illustratie’, nadat de leerlingen de weken daarvòòr bezig zijn geweest met het ontwerpen van een boekomslag en het maken van een illustratie bij de novelle van Edgar Allen Poe ‘The Fall of the house of Usher’.  Hieronder de twee tekenopdrachten die ik gemaakt heb om bij deze toets te gebruiken. Opdrachten die je in dit soort toetsen opvoert moeten natuurlijk via een formeel correctievoorschrift en met punten per onderdeel of element beoordeeld kunnen worden volgens objectieve en aanwijsbare maatstaven. Ook minder gehaaide of getalenteerde tekenaars krijgen zo de kans om een maximale score te behalen.

Omdat het bij de praktijkopdracht ook al ging om sfeer en dramatiek door licht en donker, slag- en eigen schaduw, leek het me wel aardig te toetsen in hoeverre de leerlingen e.e.a.zelfstandig, al schetsend in deze tekeningen zouden kunnen toepassen. De tekenopdrachten zouden elk in ongeveer 10 minuten gemaakt moeten kunnen worden en konden, indien men tijd over had, vanzelfsprekend geperfectioneerd worden. De meeste leerlingen bleken zich aardig uit deze opdrachten gered te hebben!

Deze opdracht zat in een KG/KB bovenbouwtoets (kunstgeschiedenis en kunstbeschouwing) die ik gemaakt had nadat men in de periode daarvóóŕ met het thema zelfportret bezig was geweest en de leerlingen toen uiteraard ook met licht en schaduw en de consequenties daarvan voor o.a. de plasticiteit en de sfeer bezig geweest waren.

Ook  de toetsen voor de onderbouw bevatten regelmatig tekenopdrachtjes die inzichtelijk voor de leerlingen via een correctievoorschrift beoordeeld kunnen worden. Hieronder wat voorbeelden uit vervlogen jaren.

Brugklas

Je kunt natuurlijk wel uit je hoofd leren wat repoussoir, kleurperspectief, tegenlicht of eigen schaduw is, maar je moet het natuurlijk wel kunnen herkennen en kunnen toepassen in je eigen werkstukken als dat zo uitkomt. Met dit soort opdrachtjes zie je haast in één oogopslag of het gevraagde begrepen is en correct is toegepast. Hieronder gaat het over ruimte, diepte en kleur.

Brugklas

Compositie is en belangrijk beeldaspect omdat , mits goed gebruikt, het een prima manier is om je verhaal over te brengen in je werkstuk. Een statische compositie werkt heel anders dan een dynamische.Behalve compositie wordt in onderstaande tekenopdracht ook gekeken of men op juiste wijze eigen schaduw kan aanbrengen in de tekening.

Tweede klas

Perspectief en met name lijnperspectief blijkt steeds een heet hangijzer: hoe goed ook uitgelegd, de een ziet het meteen, maar een ander zal het nooit snappen. Om te kijken of men het tweepuntsperspectief een beetje snapt onderstaand opdrachtje.

Tweede klas

Wat wil bij een portret en face of van 3/4 zeggen en hoe kunnen licht en schaduw een portret van plasticiteit voorzien? Teken het maar in onderstaande opdrachten.

Derde klas

Behalve beeldaspecten tegenlicht en de licht en schaduw gevolgen daarvan, kwamen in eindtoetsen vaak ook aspecten van opdrachten die men tijdens de voorafgaande periode gemaakt had aan de orde zoals hier de ellips.

Derde klas

In de negentiger jaren waaruit deze toets stamt, gebruikten we de methode ‘Beelden en beschouwen’. Dat was een methode voor onder- en bovenbouw waarin behalve kunstgeschiedenis, beeldaspecten en kunstbeschouwing ook zaken als industriële en ambachtelijke vormgeving, functionaliteit,stroomlijn, etc. aan de orde kwamen. Op die laatste aspecten is onderstaand vragenblokje gebaseerd.

Bovenstaande voorbeelden zijn slechts een selectie van tekenopdrachten, toegepast binnen theoretische toetsen kunstgeschiedenis/kunstbeschouwing met vaak nadruk op de beeldaspecten, tevens bedoeld om de relatie tussen theorie en praktijkwerk voor de leerlingen duidelijk te maken. Het een kan immers niet zonder het ander!