In veel opdrachten waarbij fantasie aan de orde komt ( en dat zijn er natuurlijk wel wat!) komt al snel een surrealistisch tintje om de hoek kijken. Zo waren in opdrachten als ‘ik schrok me rot’ en ‘mijn handen zijn bezig’ die ik op dit blog liet zien surrealistische aspecten te onderscheiden en ook de poorten die we voor Cumel 2012 gemaakt hebben waren niet helemaal vrij van surrealistische invloeden! Belangrijk daarom om in de les aandacht te besteden aan deze kunststroming en de leerlingen hun eigen interpretaties hiervan te laten maken.
Om het thema een beetje te duiden en de leerlingen houvast te geven liet ik meestal een serie surrealistische werken zien: meestal voorbeelden van Dali, Magritte en Delveaux. Ik wees de leerlingen daarbij op beeldaspecten zoals ruimte ( het oneindig perspectief in sommige werken van Dali), licht en donker (Magritte en Delveaux), kleurgebruik en de vaak bizonder realistische wijze van schilderen.
Ook probeerde ik hen duidelijk te maken dat het surrealistische effect vaak niet ligt in spectaculaire ‘special effects’, maar meer in subtiliteiten en daarmee het doorbreken van de alledaagse vanzelfsprekendheid. Meestal begonnen we met een realistische studie van een alledaags voorwerp naar de waarneming, wat in een tweede schets vervormd wordt of smelt ( denk aan de weke horloges of andere constructies van Dali).
Vervolgens dient zo’n voorwerp, realistisch dan wel vervormd, kolossaal groot in een landschap gecomponeerd te worden. Compositie, gebruik van licht en schaduw, ruimte en hanteringswijze moeten zodanig gebruikt worden dat e.e.a. leidt tot een werkstuk dat het predicaat surrealistisch mag krijgen.
Studie voorwerp en vervorming
Compositie met scheermesje
Boksende passers
Vervormde sleutels
Reusachtige knikker
Vliegende architectuur
Surrealistisch landschap
Berg
Vervorming
Surrealistisch landschap
Vraatzuchtige krentenbol
In de greep
Vaak gebruiken surrealistische kunstenaars bepaalde ‘recepten’, vaak gebaseerd op toeval en/of de vrije associatie om te komen tot vervreemdende effecten. Zo’n techniek is het ‘Cadavre Exquis’, aanvankelijk toegepast in de literatuur, maar later ook in de beeldende kunst. Hoe deze wijze van werken in de twintiger jaren van de vorige eeuw ontstaan is lees je verder hier. Met een vwo-4 groep heb ik daarvan een aantal ‘cadavres’ gemaakt, bestemd voor een interactief spel in onze eerste ThinkQuest website ‘Power to the imagination’, die handelde over het ontstaan en de geschiedenis van de Kunst van het Fantastische. Hieronder drie voorbeelden van surrealisten uit de vorige eeuw, in de powerpoint het leerlingenwerk!
Man Ray, Miro, Morise, Tanguy
Man Ray, Tanguy, Miro, Morise
Tzara, Hugo, Knutsen, Breton
