Als ik op een zaterdagochtend in juni 1987 bezig ben met het snoeien van de heg in mijn achtertuin zwaait de poort open en komen twee agenten van de gemeentepolitie de tuin in. Als ik verbaasd vraag waaraan ik de eer van dit bezoek te danken heb laten ze me foto’s zien van graffiti tags op muren in Etten-Leur en vragen me, want zij weten na het roemruchte tunnelproject dat ik in mijn lessen aandacht besteed aan graffiti, of ik de hand van (een van) mijn leerlingen hierin herken.
Of dat het geval was laat ik hier in het midden, maar ik kon de dienders met de hand op mijn hart verklaren dat ik bij mijn leerlingen altijd benadrukt heb dat ze respect dienen te hebben voor andermans spullen en derhalve met hun tengels (en/of spuitbussen daarin) van eigendom van anderen af moeten blijven.
Graffiti is een kunstuiting die leerlingen altijd al zeer aangesproken heeft. In 1980 zond de NOS de serie ‘Kunst op het spoor’ uit, op hilarische wijze gepresenteerd door Kees Schilperoort. Als de onwetende vlees geworden burgerlijkheid kijkt hij in de serie tegen moderne en oude kunst aan en laat zich door de kunstenaars zelf of door deskundigen kunstwerken uitleggen. Zo zien we de toen nog piepjonge punkdichteres Diana Ozon Kees een rondleiding geven langs de vroege 80-er jaren grafitti in Amsterdam.
Tevens maken we kennis met stencilart kunstenaar Hugo Kaagman, die later een wereldwijd bekend kunstenaar zal worden. Jammer genoeg is er niet meer aan het programma te komen (bij Beeld en Geluid is het helaas ook niet verkrijgbaar) en mijn video 2000 banden met de serie zijn helaas helemaal ‘vergaan’…. Mocht iemand de uitzending of de serie nog ergens hebben, ik houd me aanbevolen.
Met de eveneens op de Nederlandse televisie uitgezonden documentaire ‘Style wars’ ( ‘De strijd met verf en inkt’) uit 1983 werden de leerlingen niet alleen bekend gemaakt met het ontstaan en de ontwikkelingen van de Amerikaanse graffiti, maar ook met de hele (hiphop) muziek- en mode scene daar omheen. Ook termen als tags, pieces en outlines werden zo vertrouwde begrippen. Enkele mooie voorbeelden van werken van leerlingen uit de bovenbouw n.a.v. deze documentaires zie je hieronder.
Graffiti bovenbouw 1
graffti bovenbouw 2
graffiti bovenbouw 3
graffiti bovenbouw 4
graffiti bovenbouw 5
graffiti bovenbouw 6
Niet alleen voor de bovenbouwleerlingen was de graffiti thematiek interessant, ook de onderbouwers mochten met het fenomeen aan de slag als een soort eindopdracht op het einde van de derde klassen. Behalve het ontwerpen van goede tags of pieces , al dan niet ontworpen met een programma online, moest er ook een qua verhoudingen kloppend menselijke figuur in het werkstuk voorkomen, (de studies daarvoor n.a.v. foto´s en levend model zijn hieronder te zien), er diende aandacht besteed te worden aan ruimte en diepte en er moest uiteraard ook aandacht besteed worden aan texturen en structuren.
Als contrast met de graffiti moest er tenslotte in de vorm van een poster aan een muur of bij voorbeeld in een wachthuisje ´normale´ tekst en lettering te zien zijn. Alles bij elkaar dus een zeer uitgebreide en complexe opdracht die ook nog eens in gemengde technieken uitgevoerd diende te worden. Dat men zich er desondanks aardig uit wist te redden is hieronder te zien.
graffiti derde klas 1
graffiti derde klas 2
graffiti derde klas 3
graffiti derde klas 4
graffiti derde klas 5
graffiti derde klas 6
graffiti derde klas 7
graffiti derde klas 8
graffiti onderbouw 9
Voor het goed opzetten van een figuurschets leerde ik mijn leerlingen een stap voor stap methode die je hier geïllustreerd vindt. Van de beloofde modelschetsen die als voorstudies bij het eindwerkstuk gebruikt werden, zijn hieronder enige voorbeelden te zien.
Figuurstudies 1
Figuurstudies 2
Figuurstudies 3
Meer over graffiti binnenkort in dit theater! Dan zal het gaan over een profielwerkstuk met als thema “street art”!
